HIỆU ỨNG FOMO TRONG ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN:
BÀI HỌC ĐẮT GIÁ TỪ CƠN SỐT MÙA DỊCH COVID-19
-------------------***-------------------

Câu chuyện: "Cơ hội đổi đời" hay chiếc bẫy ngọt ngào?

Năm 2021, khi dịch Covid-19 bùng phát mạnh mẽ tại Việt Nam, Minh – một nhân viên văn phòng tại TP.HCM – phải làm việc tại nhà trong thời gian giãn cách xã hội. Những ngày dài quanh quẩn trong căn hộ, Minh thường lên mạng đọc tin tức và lướt mạng xã hội. Một ngày nọ, anh vô tình đọc được bài viết về việc thị trường chứng khoán Việt Nam liên tục lập đỉnh mới, với chỉ số VN-Index vượt mốc 1.200 điểm – mức cao nhất lịch sử tại thời điểm đó.

Bạn bè của Minh cũng không ngừng bàn tán. Một người bạn thân của anh khoe rằng chỉ trong vòng 3 tháng, anh ta đã lãi 50% nhờ đầu tư vào cổ phiếu của một công ty bất động sản lớn. “Chứng khoán đang là kênh kiếm tiền nhanh nhất mùa dịch! Ai không tham gia bây giờ là lỡ mất cơ hội đổi đời!” – lời nói ấy như một hồi chuông cảnh báo trong đầu Minh. Anh bắt đầu tự hỏi: "Mình có đang bỏ lỡ điều gì không?".

Không muốn đứng ngoài cuộc, Minh quyết định mở tài khoản chứng khoán, dù anh chưa từng tìm hiểu gì về thị trường. Với số tiền tiết kiệm 100 triệu đồng, Minh lao vào mua những cổ phiếu "hot" được bạn bè và các hội nhóm trên mạng xã hội khuyên nhủ. Anh không quan tâm đến báo cáo tài chính hay giá trị thực của doanh nghiệp, chỉ cần thấy cổ phiếu nào tăng trần liên tục là mua ngay.

Minh nhanh chóng cảm nhận được "vị ngọt" của thị trường. Chỉ trong vòng 2 tháng, tài khoản của anh tăng 30%, khiến anh cảm thấy mình như một "thiên tài đầu tư". Nhưng niềm vui ấy không kéo dài lâu. Sau khi thị trường đạt đỉnh 1.530 điểm vào đầu tháng 4/2022, mọi thứ bắt đầu sụp đổ. Cổ phiếu của Minh liên tục giảm sàn, mất 20-30% giá trị chỉ trong vài tuần. Minh hoang mang, không biết nên cắt lỗ hay giữ lại với hy vọng giá sẽ phục hồi. Nhưng thị trường tiếp tục lao dốc, VN-Index giảm sâu xuống dưới 1.000 điểm vào cuối năm, khiến Minh mất gần 50% số vốn ban đầu.

Câu chuyện của Minh là minh chứng điển hình cho tâm lý FOMO (Fear of Missing Out) – nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội, khiến hàng loạt nhà đầu tư mới (F0) tham gia thị trường trong giai đoạn bùng nổ, chỉ để rồi hứng chịu những tổn thất nặng nề khi thị trường đảo chiều.

Hiệu ứng FOMO trong đầu tư chứng khoán là gì?

FOMO (Fear of Missing Out), hay còn gọi là nỗi sợ bỏ lỡ, là trạng thái tâm lý khiến nhà đầu tư cảm thấy áp lực phải tham gia thị trường ngay lập tức vì sợ mất cơ hội kiếm lời. Hiệu ứng này đặc biệt mạnh mẽ trong giai đoạn thị trường tăng trưởng nóng, khi giá cổ phiếu liên tục tăng mạnh và các câu chuyện "lãi khủng" lan truyền khắp nơi.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 năm 2021, hiệu ứng FOMO càng bùng nổ mạnh mẽ tại Việt Nam:

• Thị trường chứng khoán tăng trưởng nóng: VN-Index liên tục lập đỉnh mới, thu hút sự chú ý của hàng triệu nhà đầu tư mới.

• Thời gian rảnh rỗi tăng cao: Trong thời gian giãn cách xã hội, nhiều người ở nhà rảnh rỗi và tìm đến chứng khoán như một cách để kiếm thêm thu nhập.

• Sự phát triển của công nghệ: Việc mở tài khoản chứng khoán trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết, chỉ cần vài phút là có thể tham gia thị trường.

• Hiệu ứng đám đông: Những câu chuyện "làm giàu nhanh chóng" từ chứng khoán lan truyền trên mạng xã hội, khiến nhiều người không muốn đứng ngoài cuộc.

Phân tích và đánh giá hiệu ứng FOMO

1. Nguyên nhân dẫn đến FOMO

• Tâm lý đám đông: Khi thấy thị trường tăng mạnh và nhiều người xung quanh liên tục khoe lãi, nhà đầu tư dễ bị cuốn vào hành vi của đám đông mà không suy xét kỹ lưỡng.

• Thiếu kiến thức và kinh nghiệm: Nhiều nhà đầu tư mới (F0) không hiểu rõ về thị trường, không biết cách phân tích cổ phiếu, và chỉ mua theo lời khuyên trên mạng xã hội.

• Kỳ vọng phi lý: Nhà đầu tư thường nghĩ rằng giá cổ phiếu sẽ tiếp tục tăng mãi, mà không nhận ra rằng thị trường luôn có chu kỳ tăng – giảm.

• Hiệu ứng truyền thông: Các bài viết về cổ phiếu tăng mạnh hoặc những câu chuyện "lãi khủng" dễ khiến nhà đầu tư cảm thấy áp lực phải tham gia ngay.

2. Hậu quả của FOMO

• Mua đuổi ở đỉnh giá: Nhà đầu tư thường mua vào khi giá đã tăng quá cao, dẫn đến nguy cơ thua lỗ lớn khi thị trường điều chỉnh.

• Quyết định thiếu lý trí: FOMO khiến nhà đầu tư hành động theo cảm xúc thay vì dựa trên phân tích.

• Thua lỗ nặng nề: Khi thị trường giảm sâu, nhiều nhà đầu tư không có kế hoạch cắt lỗ, dẫn đến việc giữ cổ phiếu trong thời gian dài và chịu lỗ lớn.

3. Điểm đặc biệt của thị trường chứng khoán Việt Nam

• Biên độ giao dịch lớn: Với biên độ +/-10% mỗi ngày, giá cổ phiếu tại Việt Nam có thể biến động rất mạnh, dễ tạo ra cảm giác hưng phấn hoặc hoảng loạn cho nhà đầu tư.

• Số lượng nhà đầu tư F0 tăng mạnh: Trong năm 2021, số lượng tài khoản chứng khoán cá nhân tại Việt Nam tăng kỷ lục, nhưng phần lớn là những người mới, thiếu kinh nghiệm và dễ bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông.

Lời khuyên cho nhà đầu tư để tránh hiệu ứng FOMO

1. Đặt câu hỏi trước khi đầu tư

• Trước khi mua bất kỳ cổ phiếu nào, hãy tự hỏi:

  • Mục tiêu đầu tư của mình là gì?

  • Năng lực tài chính và năng lực đầu tư của mình như thế nào?

  • Công ty (Cổ phiếu) này kinh doanh lĩnh vực gì? làm ăn ra sao? có những rủi ro gì?

  • Xu hướng giá cổ phiếu này trong ngắn, trung và dài hạn như thế nào?

  • Nếu mua sai thì điểm mình cắt lỗ là giá bao nhiêu?

• Nếu không thể trả lời những câu hỏi trên, tốt nhất là không nên mua.

2. Không chạy theo đám đông

• Đừng để hành vi của người khác chi phối quyết định của bạn. Hãy nhớ rằng, những người mua vào trước bạn có thể đã chốt lời, và bạn có nguy cơ trở thành người "mua ở đỉnh".

3. Xây dựng chiến lược đầu tư rõ ràng

• Lên kế hoạch đầu tư cụ thể, bao gồm:

  • Mục tiêu khi tham gia thị trường Chứng khoán của bạn là gì?

  • Năng lực tài chính (Vốn) và năng lực đầu tư (kiến thức & kinh nghiệm) của bạn như thế nào?

  • Phương pháp đầu tư của bạn là gì: Cách lọc cổ phiếu, cách theo dõi cổ phiếu, điều kiện xác định điểm mua, các điểm giải ngân và tỷ trọng vốn cho từng điểm, điều kiện xác định điểm bán...và phương pháp đó đã được backtest hiệu quả trước khi đưa vào thực chiến hay chưa?

• Tuân thủ kỷ luật và không để cảm xúc chi phối.

4. Đa dạng hóa danh mục đầu tư

• Không nên đặt toàn bộ vốn vào một cổ phiếu duy nhất. Đa dạng hóa danh mục giúp giảm rủi ro khi thị trường biến động.

• Chia ra nhiều điểm giải ngân ứng với tỷ trọng giải ngân vốn, ví dụ 30% ở điểm mua 1 để thăm dò, 40% điểm mua 2 và 30% điểm mua 3.

5. Trang bị kiến thức

• Dành thời gian học hỏi về cách phân tích cổ phiếu, đọc báo cáo tài chính, học phân tích kỹ thuật, học về tâm lý giao dịch và hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến giá cổ phiếu.

• Tham khảo ý kiến từ các chuyên gia hoặc nhà đầu tư có kinh nghiệm, nhưng luôn tự đưa ra quyết định dựa trên phân tích của mình.

6. Kiểm soát cảm xúc

• Đầu tư thành công không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là khả năng kiểm soát tâm lý. Hãy giữ bình tĩnh và không bị cuốn vào sự hưng phấn hay hoảng loạn của thị trường.

KẾT LUẬN

Hiệu ứng FOMO là một trong những nguyên nhân chính khiến nhà đầu tư nhỏ lẻ thua lỗ trên thị trường chứng khoán, đặc biệt trong giai đoạn tăng trưởng nóng như năm 2021. Câu chuyện của Minh là bài học đắt giá cho thấy cách tâm lý đám đông và kỳ vọng phi lý có thể dẫn đến những quyết định sai lầm.

Để tránh rơi vào vòng xoáy FOMO, nhà đầu tư cần trang bị kiến thức, xây dựng chiến lược đầu tư rõ ràng, và kiểm soát cảm xúc của mình. Hãy nhớ rằng, thị trường chứng khoán không phải là nơi để chạy theo đám đông, mà là nơi để bạn thực hiện những quyết định dựa trên sự hiểu biết và kỷ luật của CHÍNH BẠN!

Hãy là nhà đầu tư thông minh, đừng để FOMO chi phối hành động của bạn!